احمد بن محمد تبریزیتبریزی، احمد بن محمد، مورخ و شاعر نیمه اول قرن هشتم می‌باشد. ۱ - نسب و زندگیاز نسب و زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست. ۲ - شهرت تبریزیوی را مؤلف تاریخ‌النوادر و سراینده شهنشاه‌نامه/ شاهنشاه‌نامه هجده هزار بیتی معرفی کرده‌اند. [۱]
آقابزرگ طهرانی، ج۹، قسم ۱، ص۵۶.
[۲]
ادوارد گرانویل براون، تاریخ ادبی ایران، ج۳، ص۱۴۷، ج ۳: از سعدی تا جامی، ترجمه و حواشی علی اصغر حکمت، تهران ۱۳۵۷ ش.
[۳]
محمدعلی تربیت، دانشمندان آذربایجان، ج۱، ص۳۲، تهران ۱۳۱۴ ش.
۳ - تاریخالنوادراز تاریخ‌النوادر که در کشف‌الظنون [۴]
حاجی خلیفه، ج ۱، ستون ۳۰۸
به تبریزی منسوب است، اطلاعات زیادی در منابع نیامده است.
۴ - شهنشاهنامهشهنشاهنامه که به منظومه احمدی نیز معروف است، شامل تاریخ از عهد یافث بن نوح تا پایان عهد سلطان ابوسعید بهادرخان (متوفی ۷۳۸) است. [۵]
محمدعلی تربیت، دانشمندان آذربایجان، ج۱، ص۳۲، تهران ۱۳۱۴ ش.
[۶]
آقابزرگ طهرانی، ج۹، قسم ۱، ص۵۶.
[۷]
ذبیح اللّه صفا، حماسه سرایی در ایران، ج۱، ص۳۵۷، تهران ۱۳۶۳ ش.
۴.۱ - نسل مغولانتبریزی در این منظومه نسل مغولان را به یافث پسر نوح می‌رساند و جانشینان او را یک به یک نام می‌برد تا به «داستان تموجین و خاتون او» می رسد. تاریخ تموجین/ تموچین ( چنگیزخان ) طولانی‌ترین بخش منظومه است. منظومه با ذکر تاریخِ اوگتای (حک: ۶۲۶ـ۶۳۹)، تولی (متوفی ۶۲۷) و جلال‌الدین خوارزمشاه (متوفی ۶۲۸) ادامه می‌یابد و به هولاکو (حک: ۶۱۴ـ۶۶۳) و جانشینان او می‌رسد و به سلطان ابوسعید بهادرخان ختم می‌شود. ۴.۲ - دستور بهادرخانشهنشاهنامه ظاهراً به دستور سلطان ابوسعید بهادرخان سروده شده است. ۴.۳ - مدت تالیفنظم آن هشت سال به طول انجامیده و در ۷۳۸ پایان یافته است. تبریزی در پایان منظومه در‌باره مدت تألیف و سال اتمام کارش اشعاری سروده است. [۸]
ذبیح اللّه صفا، حماسه سرایی در ایران، ج۱، ص۳۵۸، تهران ۱۳۶۳ ش.
۴.۴ - سبکمنظومه شهنشاه‌نامه در بحر متقارب و به سبک شاهنامه فردوسی است. ۴.۵ - اطلاعات با ارزشاین اثر از لحاظ فن شعری و اعتبار تاریخی ارزش چندانی ندارد، لیکن می‌توان اطلاعات مفیدی در باره اوضاع سیاسی و اجتماعی قرن هشتم از آن استخراج کرد. [۹]
ادوارد گرانویل براون، تاریخ ادبی ایران، ج۳، ص۱۴۸، ج ۳: از سعدی تا جامی، ترجمه و حواشی علی اصغر حکمت، تهران ۱۳۵۷ ش.
۴.۶ - نسخه برجای ماندهنسخهای از این منظومه با عنوان چنگیزنامه منظومات احمدی در مجموعه‌ای در کتابخانه موزه بریتانیا با تاریخ ۱۴ رجب ۸۰۰ محفوظ است. ۵ - فهرست منابع(۱) آقابزرگ طهرانی. (۲) ادوارد گرانویل براون، تاریخ ادبی ایران، ج ۳: از سعدی تا جامی، ترجمه و حواشی علی اصغر حکمت، تهران ۱۳۵۷ ش. (۳) محمدعلی تربیت، دانشمندان آذربایجان، تهران ۱۳۱۴ ش. (۴) حاجی خلیفه. (۵) ذبیح اللّه صفا، حماسه سرایی در ایران، تهران ۱۳۶۳ ش. ۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «احمد بن محمد تبریزی»، شماره۳۲۲۶. |